สุขสันต์วันเกิด มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง

ณ วันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๗ ฤกษ์ ๑๕.00 นาฬิกาตรง ท่านผู้ประศาสน์การมหาวิทยาลัย ดร.ปรีดี พนมยงค์ได้กราบทูลรายงานการก่อตั้งมหาวิทยาลัยต่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ซึ่งเสด็จมาเป็นประธานในพีธีเปิดมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง เพราะในขณะนั้นพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๗ ประทับอยู่ ณ ประเทศอังกฤษ ดังนี้

วันนี้เป็นวันมงคลดิถีบรรจบพบกัน ๒ ประการประการหนึ่ง วันที่ ๒๗ มิถุนายน นี้ เป็นวันพระราชทานรัฐธรรมนูญชั่วคราวแห่งพระราชอาณาจักรสยาม ประการที่สอง มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง ได้พยายามเร่งรัดดาร เพื่อดำเนินการสอนวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองตามพระราชบัญญัติที่ได้ประกาศตั้งมหาวิทยาลัยนี้ขึ้นให้ทันในวันที่ ๑ กรกฎาคม นี้

การตั้งสถานศึกษาตามลักษณะของมหาวิทยาลัยย่อมเป็นเครื่องพิสูจน์และเป็นปัจจัยในการแสดงความก้าวหน้าของประเทศ ประชาชนชาวสยามจะเจริญในอารยธรรมการศึกษาอันดี ตั้งแต่ชั้นต่ำตลอดจนถึงการศึกษาชั้นสูง เพราะฉะนั้นในการที่จะอำนวยความประสงค์และประโยชน์ของราษฎรสมัยนี้จึงจำต้องมีการศึกษาให้ครบบริบูรณ์ทุกชั้น

มหาวิทยาลัยย่อมอุปมาดังบ่อน้ำ บำบัดความกระหายของราษฎรผู้สมัครแสวงหาความรู้อันเป็นสิทธิและโอกาสที่เขาควรมีควรได้ตามหลักแห่งเสรีภาพในการศึกษา รัฐบาลและสภาผู้เเทนราษฎรเห็นความจำเป็นในข้อนี้ จึงได้ตราพระราชบัญญัติจัดตั้งมหาวิทยาลัยขึ้น
ในปัจจุบัน ประเทศสยามมีความประสงค์อันยิ่งใหญ่ที่จะปรับระดับการศึกษาของราษฎรให้ถึงขนาดเหมาะแก่กาลสมัย ถ้าระดับการศึกษายังไม่เจริญถึงขนาดตราบใด ความก้าวหน้าของประเทศก็ยังจะเป็นสิ่งที่มองไม่เห็นอีกนาน ยิ่งในสมัยที่ประเทศของเราดำเนินการปกครองระบอบรัฐธรรมนูญเช่นนี้เเล้ว เป็นการจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีมหาาวิทยาลัยสำหรับประศาสน์ความรู้ในวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองแก่พลเมืองให้มากที่สุดที่จะเป็นไปได้ เปิดโอกาสให้แก่พลเมืองที่จะใช้เสรีภาพในการศึกษากว้างขวางยิ่งขึ้นเพื่อประโยชน์ของประเทศชาติสืบไป

นับแต่มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองได้ตั้งขึ้นแล้ว ปรากฏว่าได้รับความนิยมของมหาชนเกินความคาดหมาย โดยมีผู้สมัครเข้าเรียนในชั้นนี้ถึง ๗,o๙๔ คน แม้ผู้ที่ได้ละทิ้งการศึกษามานานแล้ว ก็กลับเริ่มศึกษาในฐานะเป็นนักเรียนของมหาวิทยาลัย นับได้ว่าบรรลุผลชั้นต้นของความมุ่งหมายที่จะได้เรียนรู้วิชาธรรมศาสตร์และการเมืองกันอย่างแพร่หลาย

บัดนี้ กิจการของมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองได้ดำเนินมาโดยเรียบร้อย เตรียมพร้อมที่จะเปิดทำการประศาสน์วิชาให้สมกับความประสงค์ของพระราชบัญญัติเเล้ว ข้าพระพุทธเจ้าขอกราบทูลอัญเชิญฝ่าละอองธุลีพระบาท ได้ทรงเปิดมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองเป็นปฐมฤกษ์เพื่อความสวัสดิมงคลให้บังเกิดความวัฒนาถาวรแก่มหาวิทยาลัยนี้สืบไป
ควรมิควรแล้วแต่จะกรุณาโปรดเกล้าฯ

เมื่อผู้ประศาสน์การกล่าวคำกราบทูลจบลง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ได้ทรงกล่าวตอบดังต่อไปนี้

ข้าพเจ้ามีความยินดีที่ได้เห็นมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองตั้งขึ้นเป็นปึกแผ่นแน่นหนา รัฐบาลนี้เเละสภาผู้แทนราษฎรมีความคิดเห็นอันถูกต้องในการที่จัดตั้งมหาวิทยาลัยแห่งนี้ขึ้น ข้าพเจ้าเห็นสอดคล้องด้วยถ้อยคำที่ท่านกล่าวมาว่า ในสมัยนี้ประเทศของเราจะต้องเผยแพร่วิชาธรรมศาสตร์และการเมืองให้แพร่หลายเพื่อปวงชนจะได้รับทราบความเป็นไปในบ้านเมืองที่ทุกคนเป็นเจ้าของ

ข้าพเจ้ารู้สึกปิติ ที่ได้รับว่ามหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองได้รับความนิยมของมหาชน จนมีนักศึกษามากหลายดังที่ได้กล่าวมาแล้ว ข้าพเจ้ามีความหวังอย่างมั่นคงว่า มหาวิทยาลัยนี้จะดำรงถาวร และดำเนินการโดยสมความปรารถนาทุกประการ
ข้าพเจ้าของเปิดมหาวิทยาลัยนี้ ด้วยสัจจาธิษฐาน ขออำนาจพระศรีรัตนตรัยให้คุ้มครองมหาวิทยาลัยวิชาธรรมสาสตรร์และการเมือง พร้อมทั้งอาจารย์และนักศึกษาทั้งหลาย ตลอดจนเจ้าหน้าที่ดำเนินการ ขอให้มหาวิทยาลัยนี้มั่นคงถาวรยืนนานบรรลุถึงความสำเร็จอย่างไพศาลสมบูรณ์ ขอให้มหาวิทยาลัยนี้จงเป็นที่เกื้อกูลวิชาการเมือง ให้นักศึกษามีความเจริญรุ่งเรือง สามารถจะกระทำกิจอันเป็นประโยชน์แก่ชาติและประเทศต่อไปข้างหน้า เทอญ

และมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองก็ได้ถูกสถาปนาขึ้นอย่างเป็นทางการ ณ วันที่ ๒๗ มิถุนายน ๒๔๗๗ นี่เอง